[11:32, 04.11.2025] Necat Kaçan: Amacımız:
Felsefi ve ideolojik akımların temelini oluşturan düşünsel zıtlıkları ele alarak, bireyin hem tarihsel hem de entelektüel düzlemde düşünme ufkunu genişletmek; toplumsal, siyasal ve ahlaki dinamikleri daha derin kavramasına katkı sağlamaktır.
⚖️ Pragmatizm ve Determinizm: Özgür İrade ile Kader Arasında
⭐ Felsefi Temeller
Pragmatizm, bir düşüncenin doğruluğunu sonuçlarına göre değerlendiren bir felsefedir. William James ve John Dewey’e göre bir fikir, işe yaradığı sürece doğrudur. Gerçek, soyut bir kavram değil; insanın pratik yaşantısı içinde anlam kazanan bir araçtır.
Determinizm ise evrendeki her olayın, önceden belirlenmiş nedenlerin zorunlu bir sonucu olduğunu savunur. Spinoza ve Laplace gibi filozoflara göre hiçbir şey tesadüfen olmaz; insan davranışları bile nedensel zincirlerin kaçınılmaz bir halkasıdır.
⭐ İnsanın Özgürlüğü Üzerine
Pragmatistler, insanın özgür iradeye sahip olduğunu ve bu iradeyle kendi yaşamını şekillendirebileceğini savunurlar.
Deterministler ise özgür iradenin bir yanılsama olduğunu, her seçimin aslında önceki nedenlerle belirlendiğini öne sürerler.
⭐ Etik ve Toplumsal Yansımalar
Pragmatizm, ahlaki değerleri toplumun ihtiyaçlarıyla birlikte esnek biçimde yorumlar. “Doğru olan, fayda sağlayandır.” ilkesiyle hareket eder.
Determinizm ise bireysel sorumluluk kavramını tartışmaya açar: Eğer her şey belirlenmişse, insan gerçekten suçlu ya da erdemli olabilir mi?
⭐ Modern Dönemdeki Etkileri
Pragmatizm, günümüz bilimsel düşüncesi, eğitim sistemleri ve politika stratejilerine yön vermiştir.
Determinizm ise psikoloji, nörobilim ve etik tartışmalarında “özgür irade”nin doğasını sorgulamaya devam etmektedir.
“İnsan bazen kaderini yazdığını sanır, oysa çoğu kez sadece yazılmış olanı yaşar.”
Necat KACAN
Eğitimci Araştırmacı Yazar