1916 Orta Asya Ayaklanması veya Ürkün Ayaklanması, Temmuz 1916-Şubat 1917 tarihleri arasında Rus Türkistanı'nda Çarlık yönetimine karşı soydaşlarımızın gerçekleştirdiği bir ayaklanmadır.
Peki bu ayaklanmanın gerçekleşme sebebi neydi?
19. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren Türkistan bölgesinde siyasi ve etnik asimile politikalarında önemli değişikliler yapmaya başlayan Rus Çarlığı Kırgızistan Halkı üzerindeki hâkimiyeti için bölgedeki askeri gücünü artırmakla beraber, Rus yerleşimcileri bölgeye yerleştirmeye başlamıştır. Kırgızistan’da toprağa el koyma işleri 1907’de “Kırgızları Yerleştirme” ve 1908`de “Yedi Su Bölgesini Koloni Yapma” kararlarını uygulamaya başlamıştır. Bu kararların dayanağı “Step Kanunu”nun “Göçebelerin Topraklarını Devlet Mülkiyetine Geçirmesi” başlıklı 119. Maddesiydi. Ancak Kırgızlar bu durumdan rahatsız olduklarını her durumda Rus yönetimine bildirmişlerdir. Türkistan bölgesinin Genel Valisi A. N. Kuropatkin bu meseleyi Rus Çar’ına götürmüş, ancak hiçbir sonuç alamamıştır. Diğer taraftan, Rus Çarlığı yöneticileri sorunları çözmeye gayret etmemişlerdir.
Bu durum da netice itibarıyla 1916 Orta Asya Ayaklanması veya Ürkün Ayaklanması olarak tarihe geçen olayların başlamasına sebep olmuştur.
1916 yılında başlayan büyük isyanda yüzbinlerce Kırgız Türkü şehit düşmüş, yüz binlercesi ülkelerinden sürgün edilmiş, Çin’e göçmek zorunda kalmıştır. Rusya’daki iktidar değişikliği, Orta Asya’daki Türk toplumlarının bağımsız devlet kurma isteklerini gerçekleştirmelerine geçici olarak imkân vermiş, ancak yayılımcı Rus politikası, daha sonra buralardaki bağımsızlık oluşumlarını bastırarak, bütün toplulukları kendisine bağlamıştır.
