-OSMANLI DEVLETİ’NİN TOPRAK KAZANDIĞI EN SON ANDLAŞMA HANGİSİ?
-TÜRKİYE’NİN AZERBAYCAN NAHÇİVAN ÖZERK CUMHURİYETİYLE 17 KM.LİK KARA HUDUDUNU ATATÜRK ŞAHSİ PARASIYLA MI SATIN ALDI YOKSA 1937 TAHRAN ANDLAŞMASIYLA MI ELDE ETTİK ?
Brest-Litovsk Andlaşması 3 Mart 1918 tarihinde imzalanmış ancak, İttifak Devletleri’nin yenilmesi üzerine geçersiz kalmış bir barış andlaşmasıdır.
Osmanlı Devleti’nin toprak kazandığı en son andlaşmadır.(1918)
3 Mart 1918’de imzalanan Brest Litovsk Barış Andlaşması’na Osmanlı temsilcisi olarak imza atan Sadrazam Talat Paşa’nın çabaları neticesinde Rusya, 93 harbi sırasında işgal ederek aldığı tüm toprakları yani Ardahan, Kars , Artvin ve Batum’u Osmanlı Devleti’ne iade etmiştir.
BATUM’U NEDEN GÜRCİSTAN’A YANİ RUSYA’YA BIRAKTIK?
TBMM Hükümeti 16 Mart 1921 tarihli Moskova Andlaşmasıyla Batum’un Gürcistan’a ait olduğunu bazı özel şartlar altında kabul etmek mecburiyetinde kalmış ve daha sonra yapılan Kars Andlaşması ile bu durum teyid edilmiştir.
BAZI ŞARTLAR NEDİR?
21 Mart 1921 Moskova Andlaşmasını TBMM Hükümeti adına Yusuf Kemal Tengirşenk, Dr.Rıza Nur ve Ali Fuat Cebesoy imza koymuşlardır.
Gürcü kökenli Stalin 1921’de Bolşevik Rusya’da Milletler Komiseriydi ve Lenin hala hayattaydı.
1921’de Rus lider Lenin felç geçirdiği için hasta yatağında yatıyordu.
1920 yılında TBMM Hükümeti adına andlaşma yapmak üzere Moskova’ya giden Oset kökenli TBMM Hükümeti’nin ilk Dışişleri Bakanı Bekir Sami Kunduh beraberinde Yusuf Kemal Tengirşenk olduğu halde uzun ve maceralı bir yolculuktan sonra Moskova’ya vasıl olmuş, Dışişleri Bakanı Çiçerin ile görüşmüş ve Devrim Lideri Lenin tarafından kabul edilmiş ve Atatürk’ün özel mesajını , selam ve iyi dileklerini bizzat takdim etmişti.
TBMM Hey’eti Rusya ile andlaşma imzalayamadan Ankara’ya dönmüş ancak, 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Andlaşması’nın alt yapısı da bu vesileyle hazırlanmıştı.
Rus Dışişleri Bakanı Çiçerin Ermeni tezlerini desteklemiş olmasına rağmen , dirayetli Milletler Komiseri Stalin’in Hariciye Komiseri Çiçerin’i tehdit ederek baskı altına almış ve böylece 16 Mart 1921 tarihinde Moskova Andlaşması imzalanabilmiştir.(1921)
Moskova Andlaşması sayesinde TBMM Hükümeti Rusya’dan ciddi bir silah, para ve altın yardımı alabilmiştir.
Ciddi para ve altın yardımları Türkistan’daki kardeşlerimiz tarafından Moskova üzerinden TBMM Hükümetine Kurtuluş Savaşında kullanılmak üzere gönderilmiştir.
Gürcistan Stalin’in memleketi olduğu için Batum bazı özel ve hayati durumlar dikkate alınarak Rusya’nın himayesindeki Gürcistan’a o günkü şartlar altında mecburen bırakılmıştır.
Kurtuluş Savaşındaki özel şartları bilmeyenler 16 Mart 1921 tarihinde TBMM Hükümetiyle Rusya arasında imzalanan andlaşmayı şiddetle tenkit etmektedirler.
Bu tamamen yanlış bir görüştür.
Özel şartlar nedir?
-Batum limanını Türkiye her zaman ücretsiz kullanmak hakkına kağıt üzerinde dahi olsa sahiptir.
Pratikte mümkün mü?Değil.
-Batum ve Nahçivan’a özerklik verilecek ve Türkiye bu özerk cumhuriyetlerin garantör devleti olacaktır.
-Eski Milli Eğitim ve Sağlık Bakanı Dr. Rıza Nur’un özel gayretiyle Acara ve Nahçivan’a özerklik tanınması Moskova ve Kars Andlaşmalarıyla güvence altına alınmıştır.
Olayları o günkü şartlar altında değerlendirmek gerekmez mi?
Atalarımız ne demiş?
“BEKARA KARI BOŞAMAK KOLAY!” diye.
Bugün Azerbaycan’ın Nahçivan Özerk Cumhuriyetiyle Türkiye Cumhuriyeti arasında 17 km.lik bir kara hududu mevcuttur.
Bu 17 km.lik kara hududunun Atatürk’ün şahsi parasıyla satın aldığı iddiaları gerçekleri yansıtmamaktadır.
Bu iddia onurlu İran halkına bir hakaret niteliğindedir.
Bu 17 km.lik kara hududu imkanı 1932 yılında Türkiye ile İran arasında imzalanan Tahran Konvansiyonu sayesinde mümkün olabilmiştir.
Ağrı isyanlarından dolayı Tahran Andlaşması gereğince Küçük Ağrı Dağı, Sero, Kotur çevresinde ciddi sınır değişiklikleri yapılmıştır.
Bu hudut değişikliği ile ilgili son andlaşma 26 Mayıs 1937’de Tahran’da imzalanmıştır
Tahran Andlaşmasına Türkiye adına uzun yıllar Dışişleri Bakanlığı yapan Atatürk’ün vefatından sonra Milli Şef İnönü’nün gazabına uğrayan Dr. Tevfik Rüştü Aras imza koymuştur.
NEREDEN NEREYE?
Vahit Özdemir
20 Kasım 2025
