Kalât Güneş Sarayı, Afşar Hanedanlığı döneminin en dikkat çekici miraslarından biri olup, zengin ve gizemli bir geçmişe sahiptir. Bu saray, İran'ın en güçlü hükümdarlarından biri olan Nadir Şah'ın emriyle, Hicri 1151 yılında Kalât şehrinde inşa edilmiştir. Sarayın inşasının temel nedeni, Nadir Şah'ın Hindistan'ı fethetmesinden sonra İran'a getirdiği değerli hazinelerin korunması olarak düşünülmektedir. Bu hazineler arasında ünlü Kuh-i Nur ve Derya-i Nur elmasları yer alıyordu.

Güneş Sarayı'nın İnşası

Kalât şehrinin binlerce dağ arasında stratejik bir konuma sahip olması, Nadir Şah'ın bu bölgeyi seçmesindeki temel nedenlerden biriydi. Sarayın yapımında kaliteli malzemeler ve usta zanaatkarlar kullanıldı. Bu zanaatkarların bir kısmının Hindistan'dan getirilmiş olması, sarayın tasarımı ve süslemelerinde Hint mimarisinin etkisini belirgin hale getirmiştir.

Nadir Şah'ın Ölümü ve İnşaatın Durdurulması

Nadir Şah'ın büyük planlarına rağmen, sarayın inşası iç savaşlar ve siyasi olaylarla eş zamanlı olarak ilerliyordu. Hicri 1160 yılında Nadir Şah'ın ani ölümüyle birlikte sarayın inşaatı yarım kaldı. Bu nedenle, yapının bazı bölümleri hiçbir zaman tamamlanmadı ve bu eksiklik, Güneş Sarayı'nın etrafındaki sır perdesini daha da artırdı.

Sarayın Muhtemel Kullanımları

Yıllar boyunca, bu yapının ana işlevi hakkında farklı görüşler öne sürülmüştür:

Nadir Şah'ın Türbesi: Kuran yazıtlarının ve bodrum katındaki yapının varlığı, Nadir Şah'ın burayı kendi türbesi olarak planlamış olabileceğini düşündürmektedir.

Hazine Deposu: Sarayın yüksek güvenliği ve sağlam tasarımı, buranın kraliyet hazinesi için kullanıldığı fikrini desteklemektedir.

Kraliyet İkametgahı veya Hapishane: Bazılarına göre, Güneş Sarayı Nadir Şah'ın ikametgahı veya muhaliflerini tutmak için bir hapishane olarak kullanılmış olabilir.

Afşar Hanedanlığı Sonrası

Afşar Hanedanlığı'nın düşüşünden sonra, Güneş Sarayı farklı dönemlerde, özellikle Kaçarlar zamanında onarıldı ve yönetimsel amaçlarla kullanıldı. Bu dönemde yapı üzerinde bazı değişiklikler yapıldı.

Milli Kayıt ve Restorasyon

Güneş Sarayı, 1939 yılında İran'ın milli eserleri listesine alındı. 1970'li yıllarda, yapı restore edilerek bugünkü haline getirildi. Sonraki yıllarda da çevresindeki bahçe ve alan yenilenerek turistlerin ziyaretine açıldı.

Güneş Sarayı'nın Sırları

Bu yapının gizemini artıran en önemli unsurlar, inşaatının yarım kalması ve yapım amacına dair farklı görüşlerin varlığıdır. İran ve Hint mimarisinin birleşimi, Nadir Şah'ın hazinelerine dair hikayeler ve sarayın benzersiz konumu, yapının tarihsel ve kültürel önemini artırmaktadır.

Günümüzde Güneş Sarayı, Afşar Hanedanlığı'nın en önemli miraslarından biri ve İran'ın görkemli geçmişinin bir sembolü olarak, geçmişin sırlarını keşfetmek isteyen ziyaretçilerini ağırlamaktadır.