20 Temmuz 1936
Montrö Boğazlar Sözleşmesi

Türkiye'ye İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerinde tam kontrol hakkı veren Sözleşme, barış zamanı sivil gemilerin özgürce geçişini garantilerken, savaş gemilerinin geçişini düzenleme hakkı veren uluslararası sözleşmedir. Ayrıca Karadeniz'e kıyısı olmayan ülkelere ait savaş gemilerinin geçişini sınırlamaktadır.

Sözleşmeyle birlikte Uluslararası Boğazlar Komisyonu'nun görevi sonlanmıştır.

1923'te Lozan Antlaşması ile birlikte imzalanan Boğazlar Sözleşmesi'nin yerine geçen Montrö Sözleşmesi kapsamında özellikle Sovyetler Birliği Donanması'na Akdeniz'e erişim hakkı sağlaması yıllar boyunca tartışma konusu olmuştur.

Yine Sözleşme kapsamında Karadeniz'e sınırı olmayan başta ABD olmak üzere BATI ülkelerinin Karadeniz'e savaş gemilerini geçirebilmelerini ve bulundurmalarını da şarta bağlamış olması bu ülkeleri çok rahatsız etmiş ve fırsat buldukça "değiştirilmesi gerektiği, süresinin dolduğu..." gibi argümanlarla art niyetli girişimlerle kaldırılmasına çalışıldığı görülmektedir.

İmzalandığı zaman 20 yıl süre ile sınırlandırılmış ve 1956 yılında süresi dolmasına rağmen uluslararası hukuk kuralları kapsamında zımnen yürürlüğü devam eden Montrö Sözleşmesi hakkında, iç ve dış her türlü art niyetli girişimlere karşı Karar alıcı mekanizmalar hazırlıklı olmalı ve Türkiye Cumhuriyeti aleyhine olabilecek gelişmelere meydan verilmemelidir.

İsmail CİNGÖZ 
Uluslararası Siyaset Uzmanı